آشنایی با علم ارگونومی

تعریف ارگونومی = (علم راحتی)
واژه ارگونومی تلفیقی از دو واژه یونانی ارگو (به معنی کار) و نوموس (به معنی قانون) است. ارگونومی دانشی است که به رابطه میان انسان، ماشین و محیط پیرامون او می پردازد و طراحی وسایل و دستگاه های مورد استفاده را به گونه ای پیشنهاد می کند که راحتی، دسترسی ،ایمنی و بازدهی را بالا برده و دشواری، خطر، خستگی و هزینه ها را کاهش می دهد.

ارگونومی دانش مطالعه ویژگی ها و خصوصیات انسان به منظور طراحی مناسب محیط کار و زندگی می باشد. ارگونومی در دو زمینه عمده بکار گرفته می شود:
۱٫ تناسب فرد با شغل (انتخاب افراد از نظر توانایی آنها برای انجام وظایف)
۲٫ تناسب شغل با فرد (تجهیزات، وظایف و تشکیلات طوری طراحی شوند که با قابلیت ها و محدودیت های افراد متناسب باشد)

هدف ارگونومی
• تقلیل فشارهای کار، خستگی و فرسودگی که در اثر کار کردن ایجاد می شود.
• تطبیق و تغییر دستگاه ها با وضع صحیح بدن
• حمایت و حفاظت از کارگر نه ازدیاد محصول و بازدهی
در ارگونومی برای بهتر کار کردن سعی می شود که کارهای خسته کننده اصلاح شوند و ابزار کار بهبود یابند تا در نتیجه کارگر راحت و آسوده کار کند. مثلا در کار با ماشین تحریر، کلیدها و در کار با اتومبیل عقربه ها، فرمان، دنده، کلیدها و پدال ها همگی باید به گونه ای جاسازی و طراحی شده باشند که به سرعت و راحت در دسترس باشند و سلامت و رفاه و رضایت انسان را حین کار فراهم آورند.
در کارهای اداری ، بدبودن میز یا صندلی یا ابزار کاری دیگر ، عوارض مختلفی همچون دیسک، آرتروز، فشار خون و غیره بدنبال دارد. در محیط های کاری بهترین کار برای تامین رضایت خاطر و رفاه کارکنان، تعبیه میزها و صندلی های قابل تنظیم است که می توان به اندازه دلخواه ارتفاع آنها را تغییر داد.

ارگونومی علمی چند نظامه است که در چهار حیطه عمده زیر فعالیت دارد:
الف) مهندسی انسانی: این بعدطراحی روش های کار با هدف کاهش حوادث ناشی از خطاهای انسانی را شامل می شود مثلا داشتن روشنائی مناسب، کاهش صدا در محیط کار، حمل ونقل مواد در ارتفاعات.

ب) فیزیولوژی کار: در مورد توانایی بدن برای انجام کار فیزیکی بحث می کند.
در این بعد مفاهیم خستگی، بررسی کارهای استاتیک و دینامیک و رژیم های کار – استراحت از دیدگاه فیزیولوژی کار مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد.

اگر فعالیت در حدود توانایی شخص بوده و کار در شرایط مناسب انجام شود خستگی عادی بوده و با خواب و استراحت رفع می شود اما همین خستگی ساده ممکن است در اثر مداومت در کارهای مختلف و یا انجام کار تحت شرایط نامناسب بطور تدریجی در شخص ایجاد مشکل نموده و پس از مدتی عوارض آن بصورت کوفتگی، ضعف، تب، اختلالات جسمی و روانی نمودار شود که اگر چاره نشود و فعالیت ادامه یابد به صورت خستگی های مزمن و عصبی در آمده و تمام اعمال بدنی و فکری شخص را دچار اختلال می سازد.
در این روش با استفاده از اندازه گیری ضربان قلب و نیز سنجش مقدار اکسیژن مصرف شده می توان نوع کار و فعالیت را مشخص نمود.
کار سبک ۵/۲ کیلو کالری بر دقیقه ۹۰ ضربه در دقیقه (ضربان قلب)
کار متوسط ۵ کیلو کالری بر دقیقه ۱۰۰ ضربه در دقیقه
کار سنگین ۵/۷ کیلو کالری بردقیقه ۱۲۰ ضربه در دقیقه
کار بسیار سنگین ۱۰ کیلو کالری بر دقیقه ۱۴۰ ضربه در دقیقه

در ارگونومی برای بهتر کار کردن سعی می شود که کارهای خسته کننده اصلاح شوند و ابزار کار بهبود یابند تا در نتیجه کارگر راحت و آسوده کار کند.

ج) بیومکانیک: در مورد ساختمان مکانیکی و رفتار تنشی بدن بحث می کند. در مباحث بیومکانیک شغلی ویژگیهای مکانیکی اندام های بدن مورد بررسی قرار می گیرد. از دیدگاه بیومکانیک شغلی می توان حرکت اندام ها و اعمال نیرو را در بافت های مختلف بدن تجزیه و تحلیل کرد. در امور حمل بار با مطالعات بیومکانیکی می توان فشارهای وارده بر ستون مهره ها را مورد سنجش قرار داد. به کمک این معادلات می توان الگوها و ابعاد مناسب ایستگاه های کار را با هدف کاهش فشارهای مکانیکی خارجی بر بدن بدست آورد.

د) آنتروپومتری: افراد بزرگسال از نظر ابعاد بدنی بسیار متفاوت می باشند، بلند قد و کوتاه قد، سبک و تنومند. بنابراین در طراحی بایستی تجهیزات ، ایستگاه های کار و اشیایی را که قرار است جابجا شوند طوری طراحی و کنترل کرد که متناسب با تمام ابعاد بدنی و توانایی های افراد باربر باشد.

برگرفته از سایت تخصصی دانشجویان بهداشت حرفه ای